Munguva inotsanangurwa nekuvapo kwese kweinternet uye nekupararira kwekugovana ruzivo rwemunhu, kuchengetedzwa kwekuzivikanwa kwepamhepo kwakabuda sechinhu chakakosha. Sezvo isu tichifamba nemamiriro edhijitari, isu pachedu, izere nedata inonzwisisika, inogara iri panjodzi kubva kune inogara ichishanduka kadhi yekutyisidzira kwecyber. Muzera rino rakabatana, uko miganhu iri pakati penyika yenyama neyedhijitari, kuchengetedza chitupa chako pamhepo hakuna kumbonyanya kukosha.
Fungidzira kuzivikanwa kwako pamhepo senhare ine mativi mazhinji, yakavakwa kuburikidza nekudyidzana kwako, maprofile, uye zviitiko munzvimbo yakakura yeinternet. Kupinda kwega kwega, kiyi yega yega, uye chikamu chese chinopa kune yakaoma tapestry yedhijitari yako. Asi, iyi nhare chaiyo haina kudzivirirwa nekuputswa, uye vatambi vane hutsinye vari kuramba vachitsvaga kusagadzikana. Kuti udzivirire munhu wako wedhijitari kubva mukutyisidzirwa uku, zvakakosha kuti utore nzira yakazara uye inoshanda.
Heano mazano ekuchengetedza chitupa chako online zvinobudirira.
1. Simbisa nemapassword akasimba
Hwaro hwekuchengetedzwa kwepamhepo hunotanga nekugadzira mapassword akasimba. Kugadzira magwaro anokosha:
- Sanganisa mavara makuru uye madiki, manhamba, uye akakosha mavara.
- Dzivisa sarudzo dzinofanotaurwa semazuva ekuzvarwa, mazita, kana mazwi akajairika.
- Rega kushandisazve password mumaakaundi akawanda.
- Ongorora ane mukurumbira password maneja maturusi anogona kugadzira uye kuchengetedza mapassword akaomarara.
2. Gamuchira Zviviri-Factor Authentication (2FA)
Simudza nzira dzako dzekudzivirira nekumbundira Mbiri-Factor Authentication (2FA). Izvi zvinowedzera imwe yedziviriro, inoda nzira mbiri dzakasiyana dzechokwadi usati wapa mukana. Izvo zvikamu zvinowanzo sanganisira chimwe chinhu chaunoziva (password yako) uye chimwe chinhu chaunacho (kodhi yenguva imwe chete inotumirwa kunharembozha yako kana email). Shandisa 2FA pese panowanikwa kuti usimbise maakaundi ako epamhepo.
3. Chengetedza software uye mapurogiramu ari-ku-date
MaCybercriminals anowanzo shandisa kusadzivirirwa mumasoftware echinyakare uye maapplication. Chengetedza chimiro chekushanda nekuramba uchivandudza sisitimu yako yekushandisa, mabhurawuza ewebhu, uye software. Yenguva dzose inogadziridza chigamba chekuchengetedza kukanganisa uye kusimbisa nhare yako yedhijitari.
4. Navigate maemail nekungwarira
Phishing maemail inzira inowanikwa kwese yekuba chitupa. Rovedza kungwarira.
- Rega kudzvanya pane zvinonyumwira zvinongedzo kana kudhawunirodha zvakanamirwa kubva kune vasingazivi vanotumira.
- Simbisa kuve pamutemo kwemaemail achikumbira ruzivo rwakadzama kana kubhadhara.
- Shandisa maemail kusefa maturusi kuti aone otomatiki uye avhare ega kuedza phishing.
5. Chengetedza yako social media profiles
Social media mapuratifomu ane hupfumi hwe data rako pachako. Shield your social media profiles.
- Gadzirisa zvakaomesesa zvekuvanzika marongero kuti udzivise ruzivo rwunoonekwa kune veruzhinji.
- Shandisa hungwaru mukuburitsa ruzivo rwemunhu.
- Nguva nenguva ongorora rondedzero yeshamwari dzako nevateveri, uchibvisa maakaundi anofungidzirwa.
6. Tarisa uye gadzirisa yako yedhijitari tsoka
Kuvepo kwako pamhepo kunosiya mamakisi asingadzimiki akagadzirira kushandiswa. Tora kutonga kweiyo digital tsoka yako.
- Gara uchitsvaga zita rako pawebhu kuti uone kuti ndeupi ruzivo runowanikwa zviri nyore.
- Kumbira kubviswa kwemashoko akasakara kana asina kururama kubva kumawebhusaiti.
- Funga kushandisa online reputation manejimendi masevhisi kugadzirisa mufananidzo wakanaka wepamhepo.
7. Simbisa yako Wi-Fi network
Iyo yakakanganiswa Wi-Fi network inogona kuve iyo Achilles 'chitsitsinho chekuzivikanwa kwako online. Simbisa yako Wi-Fi network dziviriro.
- Chinja iyo default router login zvitupa kufoira vangango pinda.
- Shandisa yakasimba Wi-Fi encryption protocol (WPA3 ndiyo ichangoburwa kurudziro) uye ipa yakasarudzika zita retiweki.
- Gara uchivandudza firmware ye router yako kuti ubaire maburi ekuchengetedza.
8. Shandisa antivirus uye anti-malware software
Rongedza zvishandiso zvako neakavimbika antivirus uye anti-malware software. Zvishandiso izvi zvinoona uye kubvisa zvakashata software izvo zvinogona kukanganisa chitupa chako chepamhepo, zvichipa chikamu chakakosha chedziviriro.
9. Zvidzidzise nguva dzose
Ramba uchiziva nezvenzvimbo inogara ichishanduka yekutyisidzira kwecyber uye matekiniki anoshandiswa nevatambi vane hutsinye. Kuziva ndicho chombo chako chakanyanya kurwisa kubiwa kwekuzivikanwa online.
10. Shandisa simba reVirtual Private Network (VPN)
VPN (Virtual Private Network) inodzivirira zviitiko zvako zvepamhepo kuburikidza nekunyorera, ichipa kusazivikanwa uye kuchengetedzeka kwakawedzera paunenge uchitsvaga. Ongorora kushandiswa kweVPN, kunyanya kana yakabatana kune yeruzhinji Wi-Fi network.
11. Chengetedza midziyo yako
Kuchengetedzwa kwemudziyo kwakakosha kuchengetedza chitupa chako online.
- Shandisa maPIN akasimba kana mapasscode kukiya yako smartphone, piritsi, uye komputa.
- Activate mudziyo wekuronda uye kure nekupukuta maficha kudzivirira kurasikirwa kana kuba.
12. Nyatsoongorora maakaundi emari
Gara uchiongorora zvirevo zvebhangi rako nekadhi rechikwereti kuti uone chero kutengeserana kunofungidzirwa kana kusatenderwa. Kurumidza taura chero chiitiko chisingadikanwi kusangano rako rezvemari kuti uderedze kurasikirwa kunogona kuitika.
mhedziso
Kuchengetedza zita rako repamhepo ibasa rinoramba riripo rinoda kushingaira kusingazununguki uye matanho akasimba. Nekuomerera zvine hungwaru kumazano ari pamusoro, unogona kudzikisira zvakanyanya njodzi yekuwira mukutyisidzirwa necyber uye kuchengetedza kusingazungunuke kutonga pamusoro pehupenyu hwako hwedhijitari. Gara uchifunga kuti kudzivirira kunoramba kuri musimboti wekudzivirira kuzivikanwa kwepamhepo, uye kuzvipira kwako kuchengetedzeka pamhepo kwakakosha. Gara nhanho imwe pamberi pezvinogona kutyisidzira uye unakirwe nerunyararo rwepfungwa runouya nekuchengetedza yako dijitari persona munyika yedu yakabatana.