Igbimọ Aabo UN jẹ ẹgbẹ akọkọ agbaye fun mimu alafia ati aabo kariaye. Igbimọ Aabo, ẹgbẹ akọkọ ti iṣakoso idaamu ti United Nations, ni agbara lati fa awọn adehun adehun lori awọn orilẹ-ede ọmọ ẹgbẹ 193 UN lati ṣetọju alaafia. Igbimọ Aabo marun ti o duro titi ati awọn ọmọ ẹgbẹ mẹwa ti o dibo pade nigbagbogbo lati ṣe ayẹwo awọn irokeke ewu si aabo agbaye, pẹlu awọn ogun abele, awọn ajalu adayeba, itankale ohun ija, ati ipanilaya.
Ni igbekalẹ, Igbimọ Aabo ko ni iyipada pupọ lati igba idasile rẹ ni ọdun 1946, ti nfa ariyanjiyan laarin awọn ọmọ ẹgbẹ nipa iwulo fun awọn atunṣe. Ni awọn ọdun aipẹ, awọn ire idije ti awọn ọmọ ẹgbẹ nigbagbogbo ti di agbara Igbimọ Aabo lati dahun si awọn rogbodiyan kariaye ati awọn rogbodiyan pẹlu, ajakaye-arun COVID-19, isọdọkan Russia ti Crimea ati ikọlu atẹle ti Ukraine, ati ogun laarin Israeli ati ẹgbẹ onija Palestine. Hamas.
Ilana ti Igbimọ Aabo UN
Igbimọ Aabo ni awọn ọmọ ẹgbẹ marun ti o duro lailai - Amẹrika, China, France, Russia, ati United Kingdom - ti a mọ ni apapọ bi P5. Eyikeyi ọkan ninu wọn le veto ipinnu kan. Awọn ọmọ ẹgbẹ ti Igbimọ Aabo mẹwa ti a yan, eyiti o ṣiṣẹ fun ọdun meji, awọn ofin ti kii ṣe itẹlera, ko ni agbara veto. Ipo anfani ti P5 ni awọn gbongbo rẹ ni ipilẹ Aparapọ Awọn Orilẹ-ede lẹhin Ogun Agbaye Keji. Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà àti Ìparapọ̀ Àwọn Orílẹ̀-Èdè Olómìnira Àjùmọ̀nípínlẹ̀ Soviet (USSR) ló ṣẹ́gun ogun náà pátápátá, àti pé, pa pọ̀ pẹ̀lú United Kingdom, ló ṣe ètò ìṣèlú lẹ́yìn ogun.
Bi awọn ero wọn fun ohun ti yoo di United Nations ṣe ni irisi, Alakoso AMẸRIKA Franklin D. Roosevelt tẹnumọ ifisi ti Orilẹ-ede China (Taiwan), ti n wo aabo aabo agbaye ti o ṣakoso nipasẹ “awọn ọlọpa mẹrin”. Prime Minister ti Ilu Gẹẹsi Winston Churchill rii ni Ilu Faranse ni ifipamọ Yuroopu kan ti o pọju ti Jamani tabi ifinran Soviet ati nitorinaa ṣe onigbọwọ idu rẹ fun imupadabọ ipo agbara-nla.
Aarẹ Igbimọ Aabo n yi ni ipilẹ oṣooṣu, ni idaniloju diẹ ninu awọn eto eto eto fun awọn ọmọ ẹgbẹ mẹwa rẹ ti kii ṣe deede, eyiti a yan nipasẹ ibo meji-mẹta ti Apejọ Gbogbogbo ti UN. Idi pataki fun yiyan ni ilowosi “si itọju alafia ati aabo kariaye”, nigbagbogbo asọye nipasẹ owo tabi awọn ifunni ọmọ ogun si awọn iṣẹ ṣiṣe alafia tabi adari lori awọn ọran ti aabo agbegbe ti o ṣeeṣe ki o han niwaju Igbimọ Aabo.
Ayẹwo keji, “pinpin agbegbe ti o dọgba”, fun awọn ẹgbẹ agbegbe ti a lo lati ọdun 1965 ni awọn idibo: Ẹgbẹ Afirika ni awọn ijoko mẹta; Ẹgbẹ Asia-Pacific, meji; Ẹgbẹ Ila-oorun Yuroopu, ọkan; Ẹgbẹ Latin America ati Caribbean, meji; ati Western European ati Awọn miiran Awọn ẹgbẹ (WEOG), meji. Olukuluku ni awọn ilana idibo tirẹ. Ijoko Arab kan yipada laarin awọn ẹgbẹ Afirika ati Asia nipasẹ adehun ti kii ṣe alaye.
Awọn ẹya oniranlọwọ ti o ṣe atilẹyin iṣẹ Igbimọ Aabo pẹlu awọn igbimọ ad hoc lori awọn ijẹniniya, ilodi si ipanilaya, ati iparun, ti ohun-ara, ati awọn ohun ija kemikali, ati pẹlu awọn ile-ẹjọ ọdaràn kariaye. Laarin Akọwe UN, Ẹka ti Awọn iṣẹ Itọju alafia ati Ẹka ti Atilẹyin Iṣẹ ṣakoso awọn iṣẹ aaye. Igbimọ Alaafia, ti iṣeto ni 2005 bi ibi ipamọ ti iranti igbekalẹ ati awọn iṣe ti o dara julọ, ṣe ipa imọran.
Ipa ti Igbimọ Aabo UN
Igbimọ Aabo ni ifọkansi lati yanju awọn ariyanjiyan kariaye ni alaafia ni ibamu pẹlu Abala VI ti UN Charter, eyiti o fun ni aṣẹ Igbimọ Aabo lati pe awọn ẹgbẹ lati wa awọn ojutu nipasẹ idunadura, idajọ, tabi awọn ọna alaafia miiran. Ti o ba kuna, Abala VII n fun Igbimọ Aabo ni agbara lati ṣe awọn iṣe idaniloju diẹ sii, gẹgẹbi gbigbe awọn ijẹniniya tabi fifun ni aṣẹ lilo agbara “lati ṣetọju tabi mu alafia ati aabo agbaye pada”. Awọn iṣẹ apinfunni alafia jẹ oju ti o han julọ ti iṣẹ iṣakoso rogbodiyan ti United Nations. Ni idinamọ nipasẹ idije US-Rosia, Igbimọ Aabo ṣiṣẹ loorekoore ni awọn ọdun mẹrin ati idaji laarin ipilẹṣẹ rẹ ati ipari Ogun Tutu.
Igbimọ Aabo ti fun ni aṣẹ nọmba awọn iṣẹ ṣiṣe alafia ni awọn ọdun lati itusilẹ ti Soviet Union ni ọdun 1991, ọpọlọpọ ni idahun si awọn ipinlẹ ti o kuna, awọn ogun abẹle, tabi awọn pajawiri omoniyan ti o nipọn ati gbigbe lọ si awọn agbegbe rogbodiyan ni laisi awọn ina tabi awọn ẹgbẹ 'igbanilaaye. Labẹ awọn aṣẹ ti iṣan diẹ sii, wọn ti ni idapo awọn iṣẹ ologun - pẹlu awọn ofin ihamọ ti ko ni ihamọ ti o gba laaye fun ara ilu ati aabo asasala - pẹlu awọn iṣẹ-ṣiṣe ara ilu gẹgẹbi ọlọpa, iranlọwọ idibo, ati iṣakoso ofin.
a. Gbigbe awọn ijẹniniya
Awọn ipese ijẹniniya ni Abala 41 ti UN Charter, ti o wa ni isinmi lakoko pupọ ti Ogun Tutu, ti di ọkan ninu awọn irinṣẹ ti Igbimọ Aabo ti n gbaṣẹ nigbagbogbo. Ara naa ti fi ofin de awọn ijẹniniya ni ẹẹmeji ṣaaju isubu Odi Berlin: ni ọdun 1966, a ti fi ofin de ilọ-owo iṣowo lodi si Gusu Rhodesia (ni bayi Zimbabwe), ati ni ọdun 1977, a fi ofin de ihamọ ohun ija lodi si South Africa-akoko eleyameya.
Igbimọ Aabo bẹrẹ lati lo awọn ijẹniniya nigbagbogbo ni ibẹrẹ 1990s, bẹrẹ pẹlu Iraq, Yugoslavia atijọ, ati Haiti. Awọn ijẹniniya ti a pe ni “ọlọgbọn” farahan ni aarin awọn ọdun 1990 bi yiyan si ohun ti Akowe-Agba UN Kofi Annan pe ni “ohun elo alaiwu” ti o ṣiṣẹ ni Iraq lẹhin Ogun Gulf. Awọn ijẹniniya wọnyi fojusi awọn ọrọ-aje ati awọn ọran iṣelu ọtọtọ ati awọn ẹni-kọọkan kan pato ti a ro pe o lewu si aabo agbaye.
Awọn ifilọlẹ ihamọra ohun ija, awọn idinamọ irin-ajo, didi dukia, ati awọn idinamọ agbewọle / okeere lori awọn ọja kọọkan, dipo awọn embargoes okeerẹ, jẹ iwuwasi bayi. Ṣugbọn awọn ijẹniniya ti a fojusi ti gbe awọn ifiyesi ẹtọ eniyan dide ti ara wọn. Lati yọkuro, awọn ẹni-kọọkan, awọn ile-iṣẹ, ati awọn ohun kan – nigbagbogbo awọn ti o ni awọn lilo meji, gẹgẹ bi iṣẹ-ogbin tabi awọn ohun elo oogun – nilo ibo ifẹsẹmulẹ ti awọn igbimọ ijẹniniya, ninu eyiti gbogbo awọn ọmọ ẹgbẹ Igbimọ Aabo jẹ aṣoju.
b. Aṣẹ ologun
Labẹ iwe adehun UN, awọn ọmọ ẹgbẹ le lo agbara nikan ni aabo ara ẹni tabi nigbati wọn ba ti gba aṣẹ lati Igbimọ Aabo. Sibẹsibẹ, awọn ọmọ ẹgbẹ ati awọn iṣọkan ti awọn orilẹ-ede ti nigbagbogbo lo agbara ologun ni ita awọn aaye wọnyi. Ogun afẹfẹ ti o jẹ ãdọrin-ọjọ mẹjọ ti NATO ni Kosovo jẹ ọran ti o tọka julọ ni jiyàn fun ẹtọ ti awọn ilowosi eniyan ti ko ni aṣẹ Igbimọ Aabo.
Lẹhin ti Russia fihan pe yoo ṣe idiwọ aṣẹ ni Igbimọ Aabo, awọn ologun NATO ṣe ipolongo bombu kan lati daabobo awọn ara Albania Kosovar lati isọdi-ẹya nipasẹ awọn Serbs ni rump Yugoslavia. Igbimọ olominira ti awọn ọjọgbọn nigbamii ro idasi naa “arufin ṣugbọn o tọ”. Ifarahan ti Ẹkọ Ojuse lati Daabobo (R2P) ni ibẹrẹ awọn ọdun 2000 farahan lati ṣe idalare lilo agbara ni ita aṣẹ Igbimọ Aabo nipa pipeye ipilẹ ti aibikita ninu awọn ọran ọba.
R2P, gẹgẹbi a ti gba nipasẹ Apejọ Gbogbogbo ti UN ni 2005, sọ pe awọn ipinlẹ ni ojuse lati dabobo awọn eniyan wọn lati awọn iwa-ipa si eda eniyan; “agbegbe kariaye” ni ojuse lati lo awọn ọna alaafia lati daabobo awọn olugbe ti o ni ewu; ati nigbati ipinle kan “ti o han gbangba kuna” lati ṣe atilẹyin awọn ojuse rẹ, awọn igbese ipaniyan yẹ ki o ṣe ni apapọ.
Awọn iṣakoso AMẸRIKA ti o ṣaṣeyọri ti jiyan pe idasi omoniyan le jẹ ẹtọ pẹlu atilẹyin ti awọn ajọ agbegbe tabi “awọn iṣọpọ ti ifẹ”. Ṣugbọn Akowe Gbogbogbo ti UN Ban Ki-moon kọ ipo yii ni ọdun 2008, ni sisọ, “Ojuṣe lati daabobo ko yipada, nitootọ o fikun, awọn adehun ofin ti Awọn orilẹ-ede Ọmọ ẹgbẹ lati yago fun lilo agbara ayafi ni ibamu pẹlu Charter naa.” .
Jomitoro yii ti tun sọji ni awọn akoko pupọ ni awọn ọdun aipẹ, pẹlu ni ṣiṣe-soke si 2011 NATO-dari Libya intervention, ati nigba ti Siria ogun abele. Lakoko ti awọn oṣiṣẹ ijọba Ilu Rọsia ti tọka si idasi eniyan ni awọn igba miiran bi awọn ipilẹ fun ikọlu Ukraine, awọn atunnkanka Iwọ-oorun sọ pe ogun jẹ irufin ti o han gbangba ti ofin kariaye.
Vetoes ti awọn ipinnu Igbimọ Aabo UN
Awọn ọmọ ẹgbẹ ti P5 ti lo agbara veto si awọn iwọn oriṣiriṣi. Kika awọn ọdun nigbati Soviet Union duro ijoko rẹ, Russia ti jẹ olumulo loorekoore julọ ti veto. Orilẹ Amẹrika ti lo agbara veto rẹ ni itan-akọọlẹ lati daabobo Israeli lati awọn ipinnu Igbimọ Aabo, pẹlu isunmọ idamẹta ti awọn ibo odi rẹ lati ọdun 1972 ti lo si awọn ipinnu pataki ti Israeli.
Orile-ede China ti lo veto nigbagbogbo ni awọn ọdun aipẹ, botilẹjẹpe itan-akọọlẹ ti wa ni ipamọ diẹ sii ju Amẹrika tabi Russia lọ. Niwon itusilẹ ti USSR ni ọdun 1991, China ati Russia ti ṣagbepọ pọ ju idamẹrin akoko lọ. Ni idakeji, Faranse ati United Kingdom ko ti lo agbara veto wọn lati ọdun 1989 ati pe wọn ti ṣeduro fun awọn ọmọ ẹgbẹ P5 miiran lati lo kere si.
ipo | Orilẹ-ede | Lilo agbara veto |
1. | Russia/USSR | 155 |
2. | United States | 90 |
3. | apapọ ijọba gẹẹsi | 32 |
4. | China | 20 |
5. | France | 18 |
Awọn atako fun Igbimọ Aabo UN
Ọpọlọpọ awọn alariwisi, pẹlu awọn orilẹ-ede ọmọ ẹgbẹ lati agbaye to sese ndagbasoke, gba agbara pe eto Igbimọ Aabo ko ṣe afihan awọn otitọ geopolitical lọwọlọwọ. Awọn ọmọ ẹgbẹ rẹ ti fẹ sii lati awọn ọmọ ẹgbẹ ti a dibo mẹfa si mẹwa ni ọdun 1965, ati, ni ọdun 1971, Orilẹ-ede Olominira Eniyan ti China gba ijoko titilai ti Orilẹ-ede China (Taiwan) ti tẹdo tẹlẹ. Lati igbanna, akojọpọ ara ti wa ko yipada.
Awọn agbara agbegbe bii Brazil, Germany, India, Japan, Nigeria, ati South Africa ti wa lati tobi si Igbimọ Aabo tabi ni aabo awọn ijoko ayeraye fun tiwọn. Awọn ẹlomiiran ti pe fun Faranse lati fi ijoko rẹ duro si European Union lẹhin ti Brexit, paapaa lẹhin France ati Germany pinnu lati pin igbimọ ti Igbimọ Aabo fun osu meji ni 2019. Ni 2021, Britain kede atilẹyin rẹ fun Germany gbigba kan yẹ ijoko.
Ni ọdun 2023, China, France, ati Germany pe fun awọn ijoko ayeraye meji fun Afirika lori Igbimọ Aabo. Titi di isisiyi, awọn ipe fun atunṣe ko ti gbọran, pẹlu ọpọlọpọ awọn orilẹ-ede dipo n wa lati ṣe iyatọ awọn akitiyan ijọba wọn nipasẹ ikopa pọ si pẹlu awọn iṣọpọ ni ita ti Ajo Agbaye, gẹgẹbi Ẹgbẹ Ogún (G20), ẹgbẹ kan ti ọpọlọpọ awọn ti o tobi julọ ni agbaye. awọn ọrọ-aje. Jomitoro nipa imugboroja nigbagbogbo ni idasile bi iṣowo-pipa laarin ẹtọ ati imunadoko.
Saudi Arabia gbe igbesẹ ti a ko ri tẹlẹ ti idinku ijoko Igbimọ Aabo ti kii ṣe deede ni 2013, kede ni ọjọ kan lẹhin ti o ti yan si akoko 2014-15 pe kii yoo ṣiṣẹ ni isansa ti atunṣe igbekalẹ. Awọn alariwisi miiran pẹlu awọn onigbawi ti R2P, ti o sọ pe veto n funni ni itara ti ko yẹ si awọn ire iṣelu ti P5, ti o yori si ailagbara ni oju awọn iwa ika nla. Awọn veto ti Russia ti igbese Igbimọ Aabo lori Ukraine, fun apẹẹrẹ, ti ru awọn ipe lati tapa Russia kuro ni P5.
Wọ́n ti kọlu àríyànjiyàn lórí agbára títóbi jù lọ ti àwọn orílẹ̀-èdè ọmọ ẹgbẹ́ tí ń fi veto, pẹ̀lú ìkìlọ̀ pé láìsí ìyípadà ilé-iṣẹ́, Ìparapọ̀ Àwọn Orílẹ̀-Èdè lè wó. Ṣugbọn kii ṣe awọn ọmọ ẹgbẹ P5 nikan ni o ti ṣe afihan aifẹ lati lo agbara. Awọn olufokansin si ipo ọmọ ẹgbẹ titilai, pẹlu Brazil, Jẹmánì, ati India, ti tako awọn idasi gbogbogbo gẹgẹbi irufin ọba-aṣẹ.
Lakoko ti awọn onigbawi R2P ṣofintoto Igbimọ Aabo ati awọn ọmọ ẹgbẹ rẹ fun aini ifẹ iṣelu, awọn miiran ṣe ibeere agbara iṣakoso rogbodiyan ti United Nations, nigbagbogbo n tọka awọn rogbodiyan aabo aabo ni ọdun 1990 ni Rwanda, Somalia, ati Yugoslavia atijọ. Ajo Agbaye ti dojukọ ayewo lori agbara rẹ lati pese iranlọwọ si awọn ara ilu Palestine ni Gasa Gasa, pẹlu awọn alariwisi ti n sọ pe awọn idaduro ati atilẹyin omi-omi fun idalẹkun-ina ti jẹ ki idahun ti ara jẹ “egbé ko to”.
Awọn ipe lati ṣe atunṣe Igbimọ Aabo dagba sii ni okun lẹhin China, Oman, ati Tọki ṣe idajọ ipinnu AMẸRIKA lati ṣe idiwọ ipinnu idasilẹ-ina, ọmọ ẹgbẹ kan ṣoṣo lati ṣe bẹ. Ni ojiji iriri 1993 rẹ ni Somalia, ninu eyiti o pa awọn Rangers US Army mejidilogun ni igbiyanju lati mu jagunjagun kan, Amẹrika wa laarin awọn agbara ti o ṣe idiwọ idahun UN ti o lagbara ni Rwanda.
Láìka àwọn ìròyìn tó ń bani lẹ́rù tí Ìgbìmọ̀ Aabo ti rí gbà lọ́dún 1994, ó kọ̀ láti fèsì bí nǹkan bí ọgọ́rùn-ún mẹ́jọ èèyàn ṣe pa nínú ìpakúpa tí wọ́n ṣe sí ẹ̀yà Tutsi. Ìparapọ̀ Àwọn Orílẹ̀-Èdè pẹ̀lú jìyà ìjákulẹ̀ ìrẹ̀lẹ̀ ní àwọn ilẹ̀ Balkan, níbi tí wọ́n ti ń lo àwọn olùṣọ́ àlàáfíà gẹ́gẹ́ bí apata ènìyàn ní ìsàgatì ti Sarajevo tí wọ́n sì kùnà láti dáàbò bo àwọn aráàlú ní agbègbè ààbò tí a yàn ní Srebrenica lọ́wọ́ ìpakúpa.
Awọn amoye sọ pe awọn iṣẹ apinfunni wọnyi jẹ ibajẹ nipasẹ awọn iṣoro ohun elo ati iṣelu, pẹlu awọn aṣẹ amọ, awọn orisun ti ko pe, ati awọn anfani parochial ti awọn agbara pataki. Ni igbiyanju lati koju awọn iṣoro wọnyi ati awọn iṣoro miiran, awọn aṣoju ti ṣeduro fun ifarahan diẹ sii ati ṣiṣe ni ṣiṣe ipinnu ipinnu ti Igbimọ Aabo, bakanna bi ibaraẹnisọrọ diẹ sii pẹlu Apejọ Gbogbogbo.
Awọn aṣẹ ifipalẹ alafia tẹsiwaju lati ṣe ayẹwo fun iwọn wọn, idiyele, ati awọn ọran ninu eyiti awọn olutọju alafia funrararẹ ti ṣe awọn ilokulo. Ayẹwo ti ara ẹni 2000 kan, ti aṣẹ nipasẹ Annan ati oludari nipasẹ aṣoju oniwosan Lakhdar Brahimi, sọ pe United Nations ti “kuna leralera”, ati pe yoo tẹsiwaju lati ṣe bẹ ko si “iyipada igbekalẹ pataki ati atilẹyin owo pọ si”.
Fun apẹẹrẹ, awọn olupaja alafia ti a fi ranṣẹ si Haiti, ti dojuko ibawi gbigbona fun ilokulo ibalopọ ni ibigbogbo, ati fun jijẹ ajakalẹ arun aarun ajakalẹ-arun ti o ti pa nǹkan bii ẹgbẹrun mẹwaa eniyan lati ọdun 2010. Bibẹẹkọ, ọpọlọpọ awọn amoye sọ pe igbasilẹ gbogbogbo ti Iparapọ Awọn Orilẹ-ede lagbara lagbara diẹ sii. : awọn iwadii aipẹ ti rii pe, ni gbogbogbo, aabo alafia UN ṣe idilọwọ ipadabọ iwa-ipa ni awọn oju iṣẹlẹ lẹhin rogbodiyan.
Awọn ireti fun atunṣe fun Igbimọ Aabo UN
Awọn aidọgba ti atunṣeto idaran ni a rii bi jijin nitori pe atunṣe iwe adehun UN nilo ibo afọwọsi ati ifọwọsi inu ile nipasẹ idamẹta meji ti awọn orilẹ-ede ọmọ ẹgbẹ UN. Eyi pẹlu gbogbo awọn ọmọ ẹgbẹ ti Igbimọ Aabo, eyiti ko ṣeeṣe lati ṣe awọn igbese ti yoo dena ipa tiwọn. Lakoko ti adehun nla wa laarin awọn ọmọ ẹgbẹ UN pe atike ti Igbimọ Aabo ti ti igba atijọ, ọkọọkan awọn igbero oriṣiriṣi fun atunṣe jẹ eyiti o fi diẹ ninu awọn alafojusi silẹ.
Diẹ ninu awọn igbero pe fun afikun awọn ọmọ ẹgbẹ ti o yẹ ati awọn miiran fun kilasi tuntun ti awọn ijoko ti o yan ti o ṣeeṣe ti isọdọtun. Ni aini ti atunṣe iwe-aṣẹ, awọn ipinlẹ kekere ti ṣeduro fun awọn iyipada ilana, pẹlu akoyawo nla ati awọn ijumọsọrọ ti o sunmọ pẹlu awọn orilẹ-ede ti n ṣe idasi ọmọ-ogun. Ninu adirẹsi 2023 rẹ si United Nations, Alakoso AMẸRIKA Joe Biden pe fun awọn atunṣe Igbimọ Aabo, n rọ imugboroja ti Igbimọ Aabo, ni pataki nipa fifi awọn ọmọ ẹgbẹ diẹ sii lati Afirika ati Latin America.