Inkululeko yenye yezinto ezibalulekileyo eziphembelela umgangatho wobomi bomntu bemihla ngemihla. Ukongezelela ekwenzeni kube lula ukuphila ubomi bukabani, inkululeko yomntu iyasiqonda isidima somntu yaye ixabisekile ngokwemvelo, idlala indima ebalulekileyo kwinkqubela yoluntu. Phezu kwako nje oku kubaluleka, ukufumanisa ukuba ngawaphi amazwe abemi abanenkululeko engakumbi kunokuba lucelomngeni ukwenjenjalo ngokunyanisekileyo. Ngethamsanqa, ii-indices zomntu ngamnye zingasetyenziselwa ukumisela ukuba ngawaphi amazwe anelona nqanaba liphezulu lenkululeko yomntu.
Lilonke, awona mazwe akhululekileyo ehlabathini abonakalisa ukuzinikela okuqinileyo kwinkululeko yomntu, kulawulo lomthetho, kunye nokuvuleleka kwezoqoqosho. Babeka phambili amalungelo abantu kwaye badale iimeko ezikhuthaza ukutsha, ushishino, kunye nentlalontle. Ngokuchasene noko, amazwe angawona akhululekileyo ajongene nemiqobo ebalulekileyo malunga nozinzo lwezopolitiko, amalungelo oluntu, kunye nophuhliso lwezoqoqosho, oluthintela ukufezekiswa kwenkululeko yomntu ngamnye.
I-Human Freedom Index (HFI) ngumlinganiselo olinganisa umgangatho wenkululeko yomntu, yoluntu, kunye nezoqoqosho kwilizwe. Ithathela ingqalelo izinto ezahlukahlukeneyo ezifana nomthetho, amalungelo omhlaba, inkululeko yokuthetha nenkolo, nokufikelela kumathuba ezoqoqosho. Isalathiso sisixhobo esinokunceda ukujonga ubudlelwane phakathi kwenkululeko kunye nezinye iimeko zentlalo nezoqoqosho, kunye neendlela apho imilinganiselo eyahlukeneyo yenkululeko idibana ngayo.
Nanga amazwe ali-10 aphezulu asimahla eAfrika.
Uhlu | ilizwe | HFI |
1. | Sudan | 4.48 |
2. | Egypt | 4.49 |
3. | Somaliya | 4.93 |
4. | Burundi | 5.02 |
5. | Libhiya | 5.05 |
6. | Aljeriya | 5.26 |
7. | Republic of Congo | 5.55 |
8. | Tshad | 5.57 |
9. | Zimbabwe | 5.6 |
10. | Iriphabliki yaseKhongo Ekhululekile | 5.62 |
Iriphabliki yaseAfrika eseMbindini | 5.62 |