Otu UN Security Council bụ ọgbakọ izizi zuru ụwa ọnụ maka idobe udo na nchekwa mba ụwa. Ndị otu nchekwa nchekwa, òtù United Nations bụ isi na-ahụ maka nsogbu nsogbu, ka enyere ikike ịmanye mba 193 ndị otu UN ọrụ iji kwado udo. Ndị otu nchekwa ise na-adịgide adịgide na ndị otu iri a họpụtara ahọpụta na-ezukọ mgbe niile iji nyochaa ihe egwu dị na nchekwa mba ụwa, gụnyere agha obodo, ọdachi ndị na-emere onwe ha, mmụba ngwa agha, na iyi ọha egwu.
N'usoro, Security Council na-anọgide na-agbanweghị agbanwe kemgbe ọ malitere na 1946, na-akpali arụmụka n'etiti ndị òtù banyere mkpa mgbanwe. N'afọ ndị na-adịbeghị anya, ọdịmma ndị otu na-asọmpi na-akpaghasị ikike nke Security Council ịzaghachi nnukwu esemokwu na ọgba aghara zuru ụwa ọnụ gụnyere, ọrịa COVID-19, ntinye Russia na Crimea na mbuso agha Ukraine na-esote, na agha dị n'etiti Israel na ndị agha Palestine. Hamas.
Ọdịdị nke UN Security Council
Security Council nwere ndị otu ise na-adịgide adịgide - United States, China, France, Russia, na United Kingdom - nke a na-akpọkọta ọnụ dị ka P5. Onye ọ bụla n'ime ha nwere ike ime mkpebi. Ndị otu iri a họpụtara na Security Council, bụ ndị na-eje ozi afọ abụọ na-anọghị n'usoro, anaghị enye ikike veto. Ọkwa P5 nwere ihe ùgwù sitere na ntọala United Nations ka Agha Ụwa nke Abụọ gasịrị. United States na Union of Soviet Socialist Republics (USSR) bụ ndị meriri n'agha ahụ kpamkpam, na, yana United Kingdom, kpụrụ usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị mgbe agha gasịrị.
Ka atụmatụ ha maka ihe ga-abụ United Nations na-etolite, Onye isi ala US Franklin D. Roosevelt siri ọnwụ na ntinye nke Republic of China (Taiwan), na-eche nche nchebe mba ụwa nke "ndị uwe ojii anọ" na-elekọta. Praịm Mịnịsta Ala Britain bụ Winston Churchill hụrụ na France ihe na-egbochi ndị Europe megide mwakpo ndị German ma ọ bụ Soviet nwere ike wee kwado ya n'ọkwa ya maka iweghachite ọnọdụ ike dị ukwuu.
Onye isi oche nke Security Council na-atụgharị kwa ọnwa, na-eme ka ụfọdụ mmetụta ntọala maka ndị otu ya iri na-adịghị adịgide adịgide, bụ ndị a na-ahọpụta site na votu ụzọ abụọ n'ụzọ atọ nke Nzukọ Ezumezu nke UN. Isi ntozu maka ntozu bụ onyinye "na-edobe udo na nchekwa mba ụwa", nke na-akọwakarị site na onyinye ego ma ọ bụ ndị agha maka ọrụ nchekwa udo ma ọ bụ onye ndu n'ihe gbasara nchekwa mpaghara nwere ike ịpụta n'ihu Council Security.
Ntụle nke abụọ, "nkesa obodo ziri ezi", mere ka ndị otu mpaghara na-eji kemgbe 1965 na ntuli aka: Òtù Afrika nwere oche atọ; Otu Asia-Pacific, abụọ; otu Eastern Europe, otu; Otu Latin America na Caribbean, abụọ; na Western Europe na Ndị ọzọ Otu (WEOG), abụọ. Onye ọ bụla nwere ụkpụrụ ntuli aka nke ya. Otu oche Arab na-agbanwe n'etiti ndị otu Africa na Eshia site na nkwekọrịta na-ezighi ezi.
Akụkụ ndị enyemaka na-akwado ọrụ Council Security gụnyere kọmitii ad hoc maka mmachi, mgbochi iyi ọha egwu, na ngwa agha nuklia, ndu na kemịkal, yana ụlọ ikpe ndị omekome mba ụwa. N'ime UN Secretariat, Ngalaba Na-ahụ Maka Ọrụ Na-ahụ Maka Udo na Ngalaba Nkwado Na-ahụ Maka Ọrụ na-achịkwa ọrụ ubi. Ụlọ ọrụ Peacebuilding, nke e guzobere na 2005 dị ka ebe nchekwa nke ebe nchekwa ụlọ ọrụ na omume kachasị mma, na-arụ ọrụ ndụmọdụ.
Ọrụ nke UN Security Council
Security Council bu n'obi dozie esemokwu mba ụwa n'udo dị ka isi nke VI nke UN Charter siri dị, nke nyere ndị otu nchekwa ikike ịkpọ ndị otu ka ha chọọ azịza site na mkparita uka, mkpezi ikpe, ma ọ bụ ụzọ udo ndị ọzọ. N'ịda nke ahụ, Isi nke VII na-enye ndị Security Council ikike ka ha mee ihe ndị ọzọ siri ike, dị ka ịmanye mmachi ma ọ bụ inye ikike iji ike "iji kwado ma ọ bụ weghachi udo na nchekwa mba ụwa". Ọrụ nchekwa udo bụ ihu kacha pụta ìhè nke ọrụ njikwa esemokwu nke United Nations. N'ịbụ ndị mpi US-Soviet na-amachibido, Security Council mere ihe ugboro ugboro n'ime afọ anọ na ọkara n'etiti ntọala ya na njedebe nke Agha Nzuzo.
Security Council enyela ọtụtụ ọrụ nchekwa udo n'ime afọ kemgbe mgbasa nke Soviet Union na 1991, ọtụtụ na-anabata steeti dara ada, agha obodo, ma ọ bụ ihe mberede mmadụ siri ike na ibuga na mpaghara esemokwu na enweghị nkwụsị ọkụ ma ọ bụ nnọkọ. ' nkwenye. N'okpuru ikike akwara ndị ọzọ, ha ejikọtala ọrụ agha - gụnyere iwu ntinye aka na-adịghị mma nke na-enye ohere maka nchebe ndị nkịtị na ndị gbara ọsọ ndụ - na ọrụ ndị nkịtị dị ka ọrụ uwe ojii, enyemaka ntuli aka, na nchịkwa iwu.
a. Na-amanye mmachi
Iwu mmachi ndị dị na Nkeji edemede 41 nke UN Charter, nke na-ehi ụra n'oge ọtụtụ Agha Nzuzo, abụrụla otu n'ime ihe ndị Council Security na-ejikarị arụ ọrụ. Òtù ahụ amachibidoro iwu nanị ugboro abụọ tupu ọdịda nke Mgbidi Berlin: na 1966, e nyere iwu mmachi ahia megide Southern Rhodesia (nke bụ Zimbabwe ugbu a), na 1977, e nyere iwu mmachi mgbochi agha megide South Africa oge apartheid.
Security Council malitere iji iwu eme ihe mgbe niile na mbido 1990, malite na Iraq, bụbu Yugoslavia, na Haiti. Mkpebi a na-akpọ "smart" pụtara n'etiti 1990s dị ka ihe ọzọ nke onye odeakwụkwọ ukwu UN bụ Kofi Annan kpọrọ "ngwa ngwa" nke arụ ọrụ na Iraq na-esote Agha Ọwara. Mmachibido iwu ndị a na-elekwasị anya n'ihe gbasara akụ na ụba na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ndị akọwapụtara n'otu n'otu na-eyi ihe egwu na nchekwa mba ụwa.
Mgbochi ngwa agha, mmachibido njem njem, ịkwụsị akụ, na mmachibido mbubata/mbupu na ngwa ahịa nke ọ bụla, karịa mmachibido iwu zuru oke, bụzi ụkpụrụ. Mana mmachi edoro anya ebutela nchegbu ruuru mmadụ nke onwe ha. Ka ewepụ ya, ndị mmadụ, ụlọ ọrụ, na ihe ndị e depụtara aha ojii - na-abụkarị ndị nwere ihe eji eme ihe abụọ, dị ka ngwa ọrụ ugbo ma ọ bụ ọgwụ - chọrọ ntuli aka nke kọmitii mmachi, nke nọchitere anya ndị otu Security Council.
b. Na-enye ikike ndị agha
N'okpuru akwụkwọ ikike UN, ndị otu nwere ike iji ike chebe onwe ha ma ọ bụ mgbe ha nwetara ikike n'aka Council Security. Agbanyeghị, ndị otu na njikọ aka nke mba na-ejikarị ike agha na-abụghị ọnọdụ ndị a. Agha ikuku nke ụbọchị iri asaa na asatọ nke NATO na Kosovo bụ nke a na-akpọkarị na-arụrịta ụka maka izi ezi nke enyemaka ndị mmadụ na-enweghị ikike Council Security.
Mgbe Russia kwuchara na ọ ga-egbochi ikike na Council Security, ndị agha NATO mere mkpọsa bọmbụ iji chebe ndị Kosovar Albania site na mkpochapụ agbụrụ nke ndị Serbia na rump Yugoslavia. Kọmishọna ndị ọkà mmụta nọọrọ onwe ha mechara lere itinye aka ahụ dị ka “iwu akwadoghị mana ọ bụ ihe ziri ezi”. Mwepụta nkuzi nke Ọrụ Nchedo (R2P) na mbido 2000 pụtara iji kwado iji ike na mpụga ikike Council Security site na iru eru ụkpụrụ nke enweghị nnyonye anya n'ihe gbasara ọchịchị.
R2P, dị ka UN General Assembly nakweere na 2005, kwuru na steeti nwere ibu ọrụ ichekwa ndị bi na ha site na mpụ megidere mmadụ; "Obodo mba ụwa" nwere ọrụ iji ụzọ udo chebe ndị mmadụ na-eyi egwu; na mgbe steeti “kwupụtaghị n'ụzọ doro anya” ịkwado ọrụ ya, ekwesịrị iwere usoro mmanye ọnụ.
Ọchịchị US na-aga n'ihu ekwuola na enyemaka mmadụ nwere ike bụrụ nke ziri ezi site na nkwado nke otu mpaghara ma ọ bụ "njikọta nke ọchịchọ". Mana odeakwụkwọ ukwu UN Ban Ki-moon jụrụ ọnọdụ a na 2008, na-ekwu, "Ọrụ ichebe adịghị agbanwe, n'ezie ọ na-ewusi ọrụ iwu nke mba ndị so na ya zere iji ike eme ihe ma e wezụga n'ikwekọ na Charter" .
A na-emegharị arụmụka a n'oge dị iche iche n'afọ ndị na-adịbeghị anya, gụnyere n'oge ntinye aka nke Libya nke 2011 NATO na-edu, na n'oge agha obodo Siria. Ọ bụ ezie na ndị ọrụ Russia na-ekwu mgbe ụfọdụ enyemaka enyemaka ndị mmadụ dị ka ihe ndabere maka mbuso agha nke Ukraine, ndị nyocha n'Ebe Ọdịda Anyanwụ na-ekwu na agha ahụ bụ mmebi doro anya nke iwu mba ụwa.
Vetoes nke UN Security Council mkpebi
Ndị otu P5 egosipụtala ike veto ruo ogo dị iche iche. N'ịgụta afọ ndị Soviet Union nọrọ n'oche ya, Rọshịa bụ ndị na-ejikarị veto eme ihe. United States ejirila ike veto mee ihe n'akụkọ ihe mere eme iji chebe Israel pụọ na mkpebi Council Security, yana ihe dịka otu ụzọ n'ụzọ atọ nke ntuli aka ọjọọ ya kemgbe 1972 etinyere na mkpebi siri ike nke Israel.
China ejirila veto mee ihe ugboro ugboro n'afọ ndị na-adịbeghị anya, n'agbanyeghị na ọ dịlarị ogologo oge karịa United States ma ọ bụ Russia. Kemgbe mgbasa nke USSR na 1991, China na Russia ejiriwo veto ọnụ mee ihe karịrị otu ụzọ n'ụzọ anọ nke oge. N'ụzọ dị iche, France na United Kingdom emebeghị ikike veto ha kemgbe 1989 wee kwado ndị otu P5 ndị ọzọ ka ha jiri obere ya.
n'usoro | Country | Iji ike veto |
1. | Russia/USSR | 155 |
2. | United States | 90 |
3. | United Kingdom | 32 |
4. | China | 20 |
5. | France | 18 |
Nkatọ maka UN Security Council
Ọtụtụ ndị nkatọ, gụnyere mba ndị so na mba ndị na-emepe emepe, na-ebo ebubo na nhazi nke Council Security anaghị egosipụta eziokwu geopolitical ugbu a. A gbasapụrụ ndị otu ya site na ndị otu isii a họpụtara ahọpụta ruo iri na 1965, na, na 1971, ndị mmadụ Republic of China were oche na-adịgide adịgide nke Republic of China (Taiwan) nọbu. Kemgbe ahụ, ihe mejupụtara ahụ agbanwebeghị.
Ndị ọchịchị mpaghara dị ka Brazil, Germany, India, Japan, Nigeria, na South Africa agbalịwo ime ka Kansụl nchekwa gbasaa ma ọ bụ nweta oche na-adịgide adịgide nke onwe ha. Ndị ọzọ akpọọla ka France nyefee oche ya na-adịgide adịgide na European Union n'ihi Brexit, karịsịa mgbe France na Germany kpebiri ịkesa onyeisi oche nke Security Council maka ọnwa abụọ na 2019. Na 2021, Britain kwupụtara nkwado ya maka Germany na-enweta. oche na-adịgide adịgide.
Na 2023, China, France, na Germany kpọrọ oku maka oche abụọ na-adịgide adịgide maka Africa na Council Security. Ka ọ dị ugbu a, oku a na-akpọ maka ndozigharị egebeghị ntị, ebe ọtụtụ mba na-achọ ime mgbanwe mbọ ha na ndọrọ ndọrọ ọchịchị site na itinyekwu aka na njikọta na mpụga United Nations, dị ka Group of Twenty (G20), otu nke ọtụtụ n'ime ụwa kachasị ukwuu. akụ na ụba. A na-esekarị arụmụka gbasara mgbasawanye dịka mgbanwe n'etiti izi ezi na ịdị irè.
Saudi Arabia weere nzọụkwụ a na-enwetụbeghị ụdị ya nke ịdaba oche oche Council Security na-adịghị adịgide adịgide na 2013, na-ekwupụta otu ụbọchị mgbe ahọpụtara ya na oge 2014-15 na ọ gaghị arụ ọrụ na enweghị mgbanwe nke ụlọ ọrụ. Ndị nkatọ ndị ọzọ gụnyere ndị na-akwado R2P, ndị na-ekwu na veto na-enye nkwanye ùgwù na-ekwesịghị ekwesị maka ọdịmma ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke P5, na-eduga n'emeghị ihe n'ihu oke arụrụala. Mkpesa veto nke Russia nke Council Security na Ukraine, dịka ọmụmaatụ, kpalitere oku ịchụpụ Russia na P5.
A katọrọ nkatọ na ikike karịrị nke mba ndị na-eji veto, na-adọ aka na ntị na ọ bụrụ na enweghị mgbanwe ụlọ ọrụ, United Nations nwere ike daa. Mana ọ bụghị naanị ndị otu P5 gosipụtara enweghị mmasị iji ike. Ndị na-achọ ọkwa ịbụ onye otu na-adịgide adịgide, gụnyere Brazil, Germany, na India, emegideghị ntinye aka dịka mmebi nke ọbụbụeze.
Ọ bụ ezie na R2P na-akwado nkatọ Security Council na ndị otu ya maka enweghị ọchịchọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị, ndị ọzọ na-ajụ ikike njikwa esemokwu nke United Nations, na-ekwukarị ọgba aghara udo nke 1990 na Rwanda, Somalia, na Yugoslavia mbụ. United Nations echewo nyocha ihu maka ikike ya inye ndị Palestine enyemaka na Gaza Strip, ndị nkatọ na-ekwu na igbu oge na nkwado mmiri maka nkwụsị ọkụ emeela ka mmeghachi omume ahụ bụrụ "oke ezughị oke".
Oku a na-akpọ imezigharị Council Security toro ike ka China, Oman na Turkey katọrọ mkpebi US igbochi mkpebi nkwụsị ọkụ, naanị otu onye mere ya. Na ndò nke ahụmahụ 1993 ya na Somalia, nke e gburu US Army Rangers iri na asatọ na mgbalị ijide onye agha, United States so na ndị ike gbochiri nzaghachi UN siri ike na Rwanda.
N'agbanyeghị akụkọ na-emenye ụjọ nke Kansụl Nchebe nwetara na 1994, ọ jụrụ ịzaghachi dịka e mere atụmatụ na e gburu ihe dị ka narị puku mmadụ asatọ na mgbukpọ e mere megide agbụrụ Tutsi. Òtù Mba Ndị Dị n’Otu nwekwara mmeri na-eweda n’ala na Balkans, bụ́ ebe e ji ndị nche udo mee ihe dị ka ọta mmadụ na nnọchibido nke Sarajevo ma ghara ichebe ndị nkịtị nọ n’ebe ahụ e nyere nchebe nke Srebrenica site na mgbuchapụ.
Ndị ọkachamara na-ekwu na ma nsogbu mgbanaka na ndọrọ ndọrọ ọchịchị, gụnyere ikike mgbụsị akwụkwọ, enweghị ego zuru oke, na ọdịmma nke ndị isi obodo mebiri ọrụ ndị a. N'ịgbalị ịlụso nsogbu ndị a na nsogbu ndị ọzọ ọgụ, ndị nnọchiteanya akwadowo maka nghọta na ịrụ ọrụ nke ọma na mkpebi mkpebi nke Security Council, yana mmekọrịta ndị ọzọ na Nzukọ Mgbakọ.
A na-enyocha ikike nchekwa udo maka oke ha, ọnụ ahịa ha, na ikpe nke ndị na-eche udo n'onwe ha mejọrọ. Ntụle onwe onye nke 2000, nke Annan nyere ya ma bụrụ onye nnọchi anya onye agha agha Lakhdar Brahimi, kwuru na United Nations “adaala ugboro ugboro” na ọ ga-aga n'ihu na-eme nke a na-anọghị ya “mgbanwe ụlọ ọrụ dị mkpa na nkwado ego na-abawanye”.
Dị ka ihe atụ, ndị ọrụ udo e zigara na Haiti echewo nkatọ kpụ ọkụ n'ọnụ maka mmegbu a na-enwe n'ụzọ mmekọahụ, nakwa maka ịkpalite ọrịa ọgbụgbọ ọgbụgbọ nke gburu ihe dị ka puku mmadụ iri kemgbe 2010. Otú ọ dị, ọtụtụ ndị ọkachamara na-ekwu na ndekọ n'ozuzu nke United Nations siri nnọọ ike. : Nnyocha e mere n'oge na-adịbeghị anya achọpụtala na, n'ozuzu, ọrụ nchekwa udo nke UN na-egbochi ịmaliteghachi ime ihe ike n'ọnọdụ ndị na-esote esemokwu.
Atụmanya maka mgbanwe maka UN Security Council
A na-ahụ ihe isi ike nke nnukwu mgbanwe dị ka ihe dịpụrụ adịpụ n'ihi na imezigharị UN Charter chọrọ ntuli aka na-akwado ya na nkwado ụlọ site na ụzọ abụọ n'ụzọ atọ nke mba ndị otu UN. Nke a gụnyere ndị otu Security Council niile na-adịgide adịgide, ndị na-enweghị ike ịme ihe ga-egbochi mmetụta nke ha. Ọ bụ ezie na enwere nkwekọrịta sara mbara n'etiti ndị òtù UN na etemeete Council Security bụ ihe ochie, nke ọ bụla n'ime atụmatụ dị iche iche maka mgbanwe na-ahapụ ụfọdụ ndị na-achọsi ike ikewapụ.
Ụfọdụ atụmatụ na-akpọ maka ndị ọzọ na-adịgide adịgide yana ndị ọzọ maka klaasị ọhụrụ nke oche ndị a họpụtara ahọpụta nwere ike imeghari ohuru. Na enweghị mmezigharị akwụkwọ ikike, obere steeti akwadola maka mgbanwe usoro, gụnyere nghọta ka ukwuu na mkparịta ụka nso na mba ndị na-enyere ndị agha aka. N'okwu 2023 ya na United Nations, Onye isi ala US Joe Biden kpọrọ oku maka ndozigharị Security Council, na-agba ume mgbasawanye nke Council Security, ọkachasị site n'ịgbakwunye ndị otu sitere na Africa na Latin America.